Aníron

در شهر دامغان، مجموعه بنایی به نام "خدایخانه" یا "تاریخانه" وجود دارد (تاریخانه در ترکی به معنای خانهٔ خداست) که طبق تحقیقات اداره کل باستان‌شناسی، پیش از تسلط اعراب بر ایران،آتشکده بوده و بعداً به مسجد تبدیل شده است. ساختمان بنای مجدد آن مربوط به قرن دوم هجری است و اسلوب ساختمان آن نیز به سبک بناهای دوره ساسانیان می‌باشد. این بنا یکی از کهن ترین ساختمان‌ها در سبک خراسانی است.

این مسجد نمونهٔ بسیار زیبا و کاملی از مساجد قرون اولیه اسلام به شمار می‌رود. ساختمان مسجد شامل یک صحن یا حیاط مرکزی است که اطراف آن را رواق‌های سرپوشیده احاطه کرده است. شبستان مسجد بر روی هجده ستون مدور (سه ردیف شش تایی) استوار شده است. این ستون‌ها یک متر و نیم قطر دارند و از نظر ویژگی‌های معماری مشابه ستون‌های کاخ‌های ساسانی هستند. طاق‌های مسجد از آجر است و به طاق‌های دورهٔ قبل از اسلام، یعنی عهد ساسانی شباهت بسیار دارد.

منار:

در جنب مسجد تاریخانه سمت شمال مناری آجری وجود دارد که در عهد سلجوقیان به این مجموعه اضافه شده است. ارتفاع این منار ۲۶ متر است و ۸۶ پله از داخل دارد. . طبق کتیبهٔ کوفی مسجد، مناره به همت بختیاربن محمد، در قرن پنجم هجری احداث و به مجموعهٔ تاریخانه الحاق شده است.

ارتفاع این منار در قدیم بیشتر بوده و گویا در اثر زلزله قسمتی از بالا و کلاهک آن فروریخته است، بانی این منار بختیار بن محمد حاکم ایالت قومس و ممدوح منوچهری دامغانی است که منار مسجد جامع سمنان نیز از بناهای وی به شمار می‌رود.

 

در بنای تاریخانه، هیچ چیز نیست که ایرانی خالص نباشد. حتی می‌توان گفت در این بنا هیچ شکل و هیچ جزئی از ساختمان نیست که متعلق به معماری زمان ساسانیان نباشد . تاریخانه از حیـث ساختمان به قدری ایرانی است که برخی از بازدید کنندگان خارجی، تصور کرده‌اند که بقایای آن یکی از معابد یا قصرهای دوره ساسانیان در شهر هکاتم پیلس است. (شهر صددروازه -این نام را یونانیان به دامغان داده‌اند)

طرح سه بعدی تاریخانه ی دامغان 

+عکس ها از من

+منابع

تاریخ هنر معماری ایران در دورهٔ اسلامی، محمد یوسف کیانی

سبک شناسی معماری اسلامی، دکتر محمد کریم پیرنیا